Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình là đơn vị trực thuộc Sở Y tế, có chức năng tham mưu giúp Giám đốc Sở Y tế quản lý nhà nước về Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, bao gồm các lĩnh vực: quy mô dân số, cơ cấu dân số và chất lượng dân số; chỉ đạo và tổ chức thực hiện các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ về Dân số - Kế hoạch hóa gia đình trên địa bàn tỉnh.
Để thực hiện được chức năng và nhiệm vụ được giao, trong những năm qua Chi cục đã triển khai nhiều biện pháp tích cực và hiệu quả nhằm áp dụng công nghệ thông tin trong việc quản lý, thu thập, phân tích, đánh giá, dự báo dữ liệu dân cư nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành của chương trình dân số trên địa bàn tỉnh, đồng thời đáp ứng nhu cầu khai thác, sử dụng trong việc hoạch định các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương và trong toàn tỉnh
Hệ thống thông tin chuyên ngành dân số tỉnh Ninh Bình được tổ chức và triển khai thực hiện từ năm 1993 gồm bốn cấp: cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và cấp thôn/xóm. Các thông tin cơ bản của từng người như: họ tên, ngày tháng năm sinh, giới tính, nơi cư trú, trình trạng hôn nhân, trình độ văn hóa, …; thống kê các thông tin biến động (sinh, chết, kết hôn, ly hôn, chuyển đi, chuyển đến) và các thông tin chuyên ngành dân số khác được cộng tác viên dân số theo dõi ghi chép hàng ngày vào sổ hộ gia đình, hàng tháng cộng tác viên nộp báo cáo về cán bộ chuyên trách dân số xã, cán bộ dân số xã thẩm định và gửi lên trung tâm y tế huyện để nhập vào cơ sở dữ liệu thông tin chuyên ngành dân số của huyện và chuyển về máy chủ ở cấp tỉnh (đặt tại Chi cục Dân số - KHHGĐ). Đến năm 2003, hệ thống thông tin chuyên ngành dân số tỉnh Ninh Bình đã áp dụng tin học hoá quy trình lưu trữ và xử lý, lập báo cáo thống kê chuyên ngành đến 8/8 huyện, thành phố với phần mềm dùng chung, thống nhất. Các kho dữ liệu chuyên ngành dân số tại cấp tỉnh, huyện được kết nối liên thông, đồng bộ dữ liệu.
Hiện nay trên toàn quốc đang triển khai phần mềm quản lý dữ liệu dân cư (phần mềm MIS), tại Ninh Bình phần mềm được cài đặt và triển khai tại Chi cục Dân số - KHHGĐ và trung tâm y tế của 8/8 huyện/thành phố tạo thành hệ thống thông tin của kho dữ liệu điện tử, chỉ cần thao tác đơn giản trên máy tính, không mất nhiều thời gian ghi chép và làm báo cáo thủ công như trước đây, người dùng có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin của từng cá nhân, hoặc một nhóm đối tượng một cách nhanh chóng và chính xác. Các dữ liệu thông tin này góp phần rất lớn trong việc cung cấp số liệu cho các cấp lãnh đạo chính quyền, các ban ngành, đoàn thể trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị và xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương như: Cung cấp thông tin, số liệu thống kê chuyên ngành lập danh sách trẻ em đi học, danh sách tuyển nghĩa vụ quân sự; hỗ trợ Ủy ban nhân dân các cấp xã sử dụng cơ sở dữ liệu này để in thẻ khám chữa bệnh cho trẻ em dưới 6 tuổi, lập danh sách cử tri; cung cấp thông tin, số liệu dân số trong ngành y tế (chia sẻ dữ liệu cho chương trình Tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em, xây dựng hồ sơ sức khỏe điện tử, bệnh án điện tử…).
Hệ thống phần mềm này cũng góp phần rất lớn trong việc giảm bớt vất vả cho người làm công tác dân số, giảm bớt các thao tác thủ công, các báo cáo được thực hiện nhanh và thuận lợi hơn; số liệu cập nhật đồng bộ giúp cho công tác quản lý đạt nhiều kết quả. Nhờ đó, phần mềm cũng góp phần tạo được tính minh bạch, chính xác trong thông tin về quản lý dữ liệu dân cư, các số liệu báo cáo hoạt động Dân số - KHHGĐ. Từ đây, giúp cho công tác quản lý, lãnh chỉ đạo từ cấp trung ương về địa phương sát sao hơn, chặt chẽ và kịp thời hơn.
Tuy nhiên trong quá trình triển khai ứng dụng công nghệ thông tin nhất là phần mềm MIS tại tỉnh Ninh Bình cũng gặp nhiều khó khăn, đó là: hiện nay việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dữ liệu dân cư của ngành dân số mới thực hiện đến tuyến huyện, tại tuyến xã vẫn thực hiện thu thập, xử lý thông tin, thống kê báo cáo thủ công do vậy vẫn còn tình trạng báo cáo chưa kịp thời, thông tin thiếu chính xác; hiện nay nhiệm vụ công tác dân số được giao cho trạm y tế, cán bộ phụ trách công tác dân số của trạm mới thực hiện nhiệm vụ nên kiến thức, kỹ năng quản lý, triển khai hoạt động chương trình chưa tốt; tại trạm y tế có máy tính nhưng chưa được cài đặt phần mềm MIS, thiếu sự liên thông, đồng nhất trong cách tính toán số liệu về dân số giữa các phần mềm nhất là giữa phần mềm MIS và phần mềm y tế cơ sở; tại tuyến huyện thiếu máy tính có cấu hình cao, mạng internet không ổn định, cán bộ kiêm nhiệm và chưa được đào tạo chuyên sâu về phần mềm MIS…
Những khó khăn trên đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng thông tin chuyên ngành dân số chưa đáp ứng đầy đủ việc cập nhật tình hình và dự báo dân số phục vụ nghiên cứu, hoạch định chính sách, xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội và nhu cầu ngày càng cao của các đối tượng sử dụng thông tin số liệu.
Để tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy ứng dụng CNTT trong lĩnh vực dân số cần phải có một lộ trình dài hạn và giải pháp tổng thể đặc biệt là triển khai thực hiện có hiệu quả Quyết định số 2259/QĐ-TTg ngày 30/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình “Củng cố, phát triển hệ thống thông tin chuyên ngành dân số đến năm 2030”. Để thực hiện có hiệu quả chương trình trên địa bàn tỉnh, Chi cục Dân số - KHHGĐ đang tích cực dự thảo nội dung để tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Kế hoạch của UBND tỉnh thực hiện Chương trình “Củng cố, phát triển hệ thống thông tin chuyên ngành dân số đến năm 2030” trên địa bàn tỉnh Ninh Bình với mục tiêu phát triển, hoàn thiện hệ thống thu thập, lưu trữ, xử lý thông tin số liệu chuyên ngành dân số theo hướng hiện đại và kết nối liên thông; bảo đảm cung cấp đầy đủ thông tin số liệu tin cậy và dự báo dân số chính xác phục vụ việc xây dựng và thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội nhằm thực hiện thành công Chiến lược dân số Việt Nam đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Ninh Bình. Theo đó đến năm 2030 thông tin số liệu trực tuyến về dân số được cập nhật, số hóa được thực hiện ở 100% xã, phường, thị trấn trong toàn tỉnh, 90% cộng tác viên dân số thôn thực hiện cập nhật thông tin số liệu trực tuyến bằng thiết bị di động thông minh; 100% kho dữ liệu chuyên ngành dân số các cấp được hiện đại hóa, hình thành hệ thống lưu trữ, kết nối thông tin số liệu dân số và phát triển vào năm 2025; tất cả các huyện/thành phố và xã, phường, thị trấn trong toàn tỉnh xử lý, khai thác trực tuyến trên môi trường mạng các chỉ tiêu dân số và phát triển phục vụ chỉ đạo, điều hành, quản lý nhà nước về dân số. Đến năm 2030 phát triển được ít nhất 10 ứng dụng trên thiết bị di động thông minh đáp ứng nhu cầu sử dụng dữ liệu chuyên ngành dân số của các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong xã hội.
Để thực hiện được các mục tiêu trên, cần phải triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp như:
Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến thông tin số liệu dân số và phát triển nhằm cung cấp đầy đủ, thường xuyên các thông tin số liệu dân số, biến động dân số của tỉnh cho lãnh đạo các cấp chính quyền, tổ chức chính trị- xã hội; tăng cường tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng (Đài PTTH tỉnh, Báo Ninh Bình, hệ thống truyền thanh huyện, xã...) về vai trò, tầm quan trọng của thông tin số liệu dân số và phát triển trong công tác chỉ đạo, điều hành, xây dựng và thực hiện các chương trình, dự án để đạt các mục tiêu phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội của tỉnh.
Hoàn thiện cơ chế chính sách, quy định chuyên môn, kỹ thuật nhất là về cơ chế phối hợp, chia sẻ, khai thác thông tin số liệu dân số và phát triển của các ngành, địa phương; chính sách hỗ trợ việc thu thập, cập nhật thông tin số liệu đầu vào, quản trị và vận hành kho dữ liệu chuyên ngành dân số; các quy định về kỹ thuật, an toàn thông tin, an ninh dữ liệu, vận hành kho dữ liệu chuyên ngành dân số; giám sát, đánh giá, thẩm định chất lượng thông tin số liệu.
Nâng cao chất lượng thông tin số liệu, hiện đại hóa kho dữ liệu chuyên ngành dân số: Nâng cấp cơ sở vật chất, bổ sung trang thiết bị của kho dữ liệu chuyên ngành dân số các cấp, nâng cao chất lượng thu thập thông tin số liệu đầu vào của mạng lưới dân số các cấp nhất là cộng tác viên dân số thôn/xóm; rà soát, thẩm định thông tin số liệu; kết hợp chặt chẽ, hiệu quả ba hình thức thu thập thông tin: Báo cáo định kỳ, điều tra thống kê, hồ sơ đăng ký hành chính trên cơ sở nhu cầu thông tin số liệu phục vụ quản lý điều hành. Đầu tư nâng cấp hệ thống kho dữ liệu chuyên ngành dân số, triển khai các giải pháp để số hóa, cập nhật thông tin số liệu trực tuyến tại cấp xã, huyện; lưu trữ, quản lý dữ liệu tập trung tại kho dữ liệu chuyên ngành dân số cấp tỉnh.
Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về dân số và phát triển cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân số các cấp. Bên cạnh các kiến thức về dân số và phát triển, nội dung đào tạo tập huấn cần cập nhật các nội dung thông tin, thống kê chuyên ngành, gồm các kỹ năng xử lý văn bản điện tử trên hệ thống phần mềm văn phòng; nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin; các phần mềm chuyên ngành dân số; phương pháp thẩm định phúc tra số liệu; tuyển chọn, đào tạo cán bộ chuyên sâu về thống kê dân số, nhân khẩu học, công nghệ thông tin; đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế, dân số, cộng tác viên dân số về kiến thức và kỹ năng thu thập thông tin; xử lý, khai thác, lưu trữ số liệu dân số; quản trị, vận hành kho dữ liệu chuyên ngành dân số.
Tác giả Quỳnh Trang
